Vitamine D tekort en overgewicht: oorzaak of gevolg?

📅 24 maart 2025 | ⏱️ 7 minuten leestijd

We weten allemaal dat te weinig zonlicht en ouder worden het risico op een vitamine D-tekort vergroten. Maar wist je dat ook mensen met overgewicht extra alert moeten zijn?
Steeds meer onderzoeken tonen aan dat er een duidelijke link is tussen overgewicht en lage vitamine D-waarden. Maar hoe zit dat precies? Is het tekort een gevolg van overgewicht, of kan het andersom ook bijdragen aan gewichtstoename?

In deze blog duiken we in de wetenschap én geven we jou praktische inzichten.

🌞 Wat is vitamine D eigenlijk?

Vitamine D is een vetoplosbare vitamine (of eigenlijk: een prohormoon) die je lichaam zelf aanmaakt via zonlicht. UVB-straling zet in je huid de stof 7-dehydrocholesterol om in vitamine D. Vervolgens wordt dit in je lever en nieren omgezet tot de actieve vorm: calcitriol.

Daarnaast kun je ook via voeding (zoals vette vis of suppletie) vitamine D binnenkrijgen. Je lichaam slaat dit op in vetweefsel en organen zoals de lever.

💛 Waarom is vitamine D zo belangrijk?

Vitamine D-receptoren zitten overal in je lichaam: in je hart, hersenen, darmen, spieren, immuuncellen, huid, baarmoeder, noem maar op. Geen wonder dat een tekort impact heeft op zóveel processen. Een paar belangrijke functies:

• Reguleert calciumopname → belangrijk voor botten, tanden en spieren

• Ondersteunt je afweersysteem (zowel aangeboren als adaptief)

• Speelt een rol in celgroei en celdeling

• Beïnvloedt de genexpressie van wel 2000 genen

• Ondersteunt je stemming, hormoonbalans en vetstofwisseling

• Helpt je hart en bloedvaten gezond te houden

Een tekort wordt gelinkt aan onder andere osteoporose, diabetes type 1 & 2, depressie, hartproblemen, cognitieve achteruitgang en zwangerschapscomplicaties.

📉 Wanneer heb je een tekort?

Volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) streef je naar:

• Minimaal 30 nmol/L (onder de 70 jaar)

• Minimaal 50 nmol/L (boven de 70 jaar)

Maar veel wetenschappers en instanties, zoals de EFSA, pleiten voor een optimale waarde vanaf 50 of zelfs 75 nmol/L. Dat zou beter zijn voor de algehele gezondheid.

💡 Groepen met verhoogd risico zijn o.a. jonge kinderen, ouderen, mensen met een donkere huid, mensen die weinig buiten komen of bedekkende kleding dragen. Maar: mensen met overgewicht lijken ook een belangrijke risicogroep te vormen…

⚖️ De link tussen overgewicht en vitamine D

Uit diverse studies blijkt dat mensen met een hoger BMI vaker een vitamine D-tekort hebben. Hoe zwaarder iemand is, hoe lager de vitamine D-spiegel vaak wordt.

Bijvoorbeeld: in een Noorse studie had 1 op de 2 mannen met obesitas (BMI boven 40) een tekort.¹⁴ Dit geldt zelfs bij kinderen met overgewicht.

Maar hoe komt dat?

🧬 Vetweefsel en vitamine D: een ingewikkelde relatie

Er zijn meerdere verklaringen waarom mensen met overgewicht sneller een tekort hebben:

• Vitamine D is vetoplosbaar en wordt opgeslagen in vetweefsel

• Daardoor blijft er minder beschikbaar in het bloed voor gebruik

• Hoe meer vetmassa, hoe meer “verdeling” → lagere concentratie in bloed

• De omzetting in de lever verloopt mogelijk minder goed bij leververvetting

• Mensen met obesitas komen vaak minder buiten (minder zonlicht)

Daarnaast zijn er aanwijzingen dat bepaalde enzymen minder goed functioneren bij overgewicht, waardoor vitamine D minder actief wordt in het lichaam.

🔄 Maar hoe zit het andersom?

Kan een tekort aan vitamine D ook bijdragen aan overgewicht?

Er zijn aanwijzingen dat een laag vitamine D-niveau:

• De vetstofwisseling kan verstoren

• Ontstekingsprocessen in vetweefsel kan beïnvloeden

• De aanmaak én afbraak van vetcellen kan veranderen

• Mogelijk de regulatie van bepaalde genen die vetopslag beïnvloeden

Actief vitamine D (calcitriol) remt normaal gesproken vetopslag. Maar bij een tekort lijkt dit effect af te nemen. Toch zijn de resultaten hierover nog wisselend. Suppletie met vitamine D lijkt (nog) niet direct te leiden tot gewichtsverlies — daar is meer onderzoek voor nodig.

🔬 Wat zegt het genetisch onderzoek?

Grote genetische studies laten zien dat mensen met van nature lage vitamine D-waarden niet méér risico hebben op overgewicht. Dat wijst erop dat een tekort waarschijnlijk een gevolg is van overgewicht, niet de oorzaak.

Andersom geldt wél: mensen met genetische aanleg voor een hoger BMI hebben vaker een lagere vitamine D-status.

Goed nieuws: zodra mensen gewicht verliezen, stijgt hun vitamine D-waarde vaak weer — al is het meestal niet genoeg om een tekort volledig op te lossen.

✅ Wat kun je doen?

• Kom regelmatig buiten (zonder zonnebrandcrème, 15-30 min per dag)

• Eet vitamine D-rijke voeding (vette vis, eieren, paddenstoelen)

• Supplementeer indien nodig (zeker in de wintermaanden of bij overgewicht)

• Laat je bloedwaarden testen voor inzicht en gerichte begeleiding

💊 Let op: bij overgewicht kan de benodigde dosering hoger liggen, maar hierover is nog te weinig bekend. Begeleiding door een therapeut is dan verstandig.

Blijf mijn blog volgen of neem contact met me op voor persoonlijk advies!